Terminal Komutları: Windows, MacOS ve Linux İçin Pratik Rehber

Terminal veya komut satırı, bilgisayarlarla etkileşime geçmenin güçlü yollarından biridir. Özellikle geliştiriciler ve sistem yöneticileri için günlük işlerde vazgeçilmezdir. Grafik arayüzlere göre daha hızlı ve kontrol edilebilir bir yapıya sahiptir. Bu rehberde; Windows, MacOS ve Linux işletim sistemlerinde terminal komutlarının nasıl kullanıldığını, temel komutları ve püf noktalarını adım adım öğreneceğiz.

Terminal Nedir?

Terminal, komut satırı üzerinden işletim sistemine talimat verdiğimiz bir arayüzdür. Bu arayüzde yazılan her komut, işletim sistemi tarafından bir işlem olarak değerlendirilir. Terminal, kullanıcıya yüksek kontrol sağlar ve GUI (Grafiksel Kullanıcı Arayüzü) ile mümkün olmayan birçok işlemi kolayca gerçekleştirme olanağı sunar.

Terminal ile Komut Satırı Arasındaki Fark

• Terminal: Komut satırını yazdığınız uygulamadır. (örneğin: Terminal.app, Windows Terminal, iTerm2)
• Shell: Komutların işlendiği yorumlayıcıdır. (örneğin: bash, zsh, fish, cmd, PowerShell)

💡 Not: Linux ve MacOS terminal komutları büyük oranda ortaktır çünkü ikisi de Unix tabanlı sistemlerdir. Windows ise farklı bir mimari üzerine kurulduğundan, komut yapıları önemli ölçüde farklılık gösterir.

Windows Terminal Komutları

CMD (Komut İstemi)

Windows’un klasik komut satırı uygulamasıdır. Basit dosya işlemleri için kullanılır.

• dir: Klasördeki dosyaları listeler.
• cd: Klasör değiştirir.
• copy: Dosya kopyalar.
• del: Dosya siler.

PowerShell

CMD’den çok daha güçlüdür. Nesne tabanlı çalışır ve gelişmiş komutları destekler.

• Get-ChildItem: Dosya ve klasörleri listeler.
• Set-Location: Dizin değiştirir.
• Copy-Item: Kopyalama işlemi yapar.
• Remove-Item: Silme işlemi yapar.
• Get-Process: Çalışan işlemleri listeler.

Windows Terminal (Yeni Nesil)

CMD, PowerShell ve WSL (Windows Subsystem for Linux) ortamlarını tek bir çatı altında sunar.

🛠️ WSL sayesinde, Ubuntu gibi Linux dağıtımlarının terminal komutları Windows içinde doğrudan çalıştırılabilir.

MacOS Terminal Komutları

MacOS, Unix tabanlı bir işletim sistemidir ve terminalde genellikle zsh veya bash shell kullanılır. Geliştiriciler için Mac terminali, sistemle derinlemesine etkileşim kurmak için mükemmel bir araçtır.

Temel Komutlar

• ls: Klasör içeriğini listeler.
• cd: Dizin değiştirir.
• touch: Yeni dosya oluşturur.
• mkdir: Yeni klasör oluşturur.
• rm: Dosya siler.
• open .: Bulunduğun klasörü Finder’da açar.
• echo "Merhaba": Terminalde metin gösterir.
• clear: Terminal ekranını temizler.

Gelişmiş Kullanım

• sudo: Yetkili (root) olarak komut çalıştırmak için kullanılır.
• brew: Homebrew paket yöneticisidir, program ya da yazılım kurmak için kullanılır.
• chmod ve chown: Dosya izin ve sahiplik verir.

🔁 MacOS terminal komutlarının çoğu Linux ile ortaktır. Aynı komut satırı komutları her iki sistemde de sorunsuz çalışır.

Linux Terminal Komutları

Linux’ta terminal kullanımı günlük iş akışının merkezindedir. Sistemin her köşesine erişim sağlar.

Temel Komutlar

• ls -la: Gizli dosyalar dahil klasör içeriğini detaylı listeler.
• cd: Dizin değiştirir.
• pwd: Bulunduğunuz dizini gösterir.
• cp: Kopyalar.
• mv: Taşıma/yeniden adlandırır.
• rm: Silme işlemini yapar.
• echo: Terminale metin yazar.
• cat: Dosya içeriğini görüntüler.
• nano: Terminal içinden metin düzenleme

Gelişmiş Komutlar

• sudo: Yetkili kullanıcı olarak komut çalıştırma
• apt, yum, dnf: Paket yöneticileri
• systemctl: Servis yönetimi
• ssh: Uzak sunucu bağlantısı

🧩 Linux komutları aynı zamanda MacOS’ta da çalışabilir. Ancak Windows’ta bunların çalışması için WSL, Git Bash veya benzeri araçlar gerekir.

Ortak Terminal Kısayolları ve İpuçları

• Tab: Otomatik tamamlama sağlar (dosya, klasör veya komut)
• Ctrl + C: Çalışan işlemi durdurur.
• Ctrl + L: Terminal ekranını temizler.
• Ctrl + R: Geçmiş komutlarda arama yapar.
• history: Komut geçmişini listeler.
• !!: Son komutu tekrar çalıştırır.
• man komut: Komutun yardım dökümanını gösterir (örn. man ls).

Bonus: Terminalde İşinizi Kolaylaştıracak 5 Ekstra İpucu

Alias Tanımlayın
Uzun komutları kısaltmak için alias komutunu kullanabilirsiniz. Böylece her seferinde uzun yazmak zorunda kalmazsınız.
Örnek: alias gs='git status'

Komutları Zincirleyin
Bir komut başarılı olursa diğerini çalıştırmak için && kullanın.
Örnek: composer install && php artisan migrate

Son Komutu Tekrarla
!! komutu, en son yazdığınız komutu yeniden çalıştırır.
Örnek: sudo !!

Geçici Değişken Kullanın
Tekrarlanan yollar veya parametreler için değişken tanımlayın.
Örnek: export p=~/proje && cd $p

Komut Çıktısını Kaydet ve Gör
tee ile çıktıyı hem görüp hem de dosyaya yazabilirsiniz.
Örnek: npm run build | tee log.txt

Bu ipuçlarıyla terminal kullanımınızı daha verimli ve pratik hale getirebilirsiniz. Alışkanlık haline geldiğinde zaman kazandıran bu teknikler, günlük iş akışınızı ciddi şekilde hızlandırır.

Sonuç

Terminal komutları, yalnızca profesyoneller için değil; bilgisayarını daha iyi tanımak, hızla işlem yapmak ve derin sistem kontrolü isteyen herkes için vazgeçilmezdir. Komut satırı ile çalışmak, birçok işlemi GUI’ye göre çok daha hızlı ve verimli hale getirir. Yukarıda paylaştığımız bilgilerle, hangi işletim sistemini kullanıyor olursanız olun terminal becerilerinizi güçlendirebilirsiniz.

👉 Daha fazla teknik içerik için blog.wolinka.com.tr adresimizi ziyaret edebilir veya iletişim sayfamızdan bize ulaşabilirsiniz.